ΣΕΙΡΑ ΑΡΘΡΩΝ-ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΜΕ ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟ BLOGGING

«Δημοσιογραφία των πολιτών»: ένα νέο είδος δημοσιογραφίας;

Σύνταξη: Ισμήνη Λιάγκουρα

Πολλά blogs, όπως διαπιστώνεται από μια μόνον απλή περιήγηση στο Διαδίκτυο, διατηρούνται από δημοσιογράφους, αλλά και δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Εύλογα, λοιπόν, γεννάται το ερώτημα… Aποτελούν μία νέα σφαίρα των ΜΜΕ;

Αδιαμφισβήτητα, θα μπορούσε κανείς να απαντήσει καταφατικά. Να ισχυριστεί ότι ναι, τα blogs αποτελούν ένα νέο είδος δημοσιογραφίας, τη δημοσιογραφία της ελεύθερης έκφρασης, του απλού πολίτη. Ή όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, μεταφράζοντας μερικούς από τους αγγλικούς όρους, τη δημοσιογραφία του κοινού (public journalism), ή τη δημοσιογραφία των πολιτών (civic journalism ή citizen journalism), ή τη συμμετοχική δημοσιογραφία (participatory journalism), ή και τη διαδραστική, ακόμη, δημοσιογραφία (interactive journalism), δηλαδή το σχετικά νέο αυτό είδος δημοσιογραφίας (;), το οποίο ασκείται από τον κάθε πολίτη, χωρίς να είναι επαγγελματίας δημοσιογράφος, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Βασική ιδέα της «δημοσιογραφίας των πολιτών» είναι ότι η συνολική γνώση όλων των ανθρώπων είναι περισσότερη απ’ ό,τι αυτή των δημοσιογράφων. Έτσι, ο πολίτης ή μια ομάδα πολιτών παίζουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία της συλλογής, αναφοράς και διάχυσης ειδήσεων και πληροφοριών. Σκοπός της συμμετοχής, η παροχή ανεξάρτητης, ακριβούς και εκτενούς πληροφόρησης. Έτσι, ενώ παλαιότερα, η ροή των ειδήσεων ήταν

μονόπλευρη, από τα Μέσα προς το κοινό, με ελάχιστη δυνατότητα παρέμβασης από το τελευταίο, μέσω της «δημοσιογραφίας των πολιτών», η ροή αυτή γίνεται αμφίδρομη και τα όρια μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή ειδήσεων είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστούν. Οι bloggers, επομένως, έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν ως «αρχισυντάκτες», επιλέγοντας τα πιο σημαντικά κι ενδιαφέροντα θέματα, ως αρθρογράφοι, αναλύοντας και σχολιάζοντάς τα, ενώ πολλές φορές, παρέχουν και την σε πρώτο πρόσωπο καταγραφή της εμπειρίας τους από ένα γεγονός, όπως οι ρεπόρτερ.

Από την άλλη πλευρά, το γεγονός αυτό, ότι η «συμμετοχική δημοσιογραφία» ασκείται από απλούς πολίτες έχει προκαλέσει πλήθος συζητήσεων και προβληματισμών. Οι επικριτές της κάνουν λόγο για έναν όρο ο οποίος αποτελεί μόνο έναν ευσεβή πόθο. Ειδικότερα, διατείνονται αρχικά ότι η «δημοσιογραφία του κοινού» μπορεί να απευθυνθεί, μέχρι στιγμής, σ’ ένα μικρό μόνο τμήμα των πολιτών, το οποίο έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο και γνωρίζει πού να αναζητήσει το εν λόγω υλικό, συγκρινόμενη με τη μαζική εμβέλεια που απολαμβάνουν τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Συνεπώς, η επίδραση και η επιρροή που έχει, περιορίζεται σ’ ένα μικρό μόνο τμήμα της κοινωνίας.

Επιπλέον, από τις χαρακτηριστικότερες επικρίσεις που δέχονται τα blogs είναι ότι αφενός διατηρούν το χαρακτηριστικό της δημοσιογραφίας που είναι η διανομή πληροφοριών στο κοινό, αφετέρου οι πληροφορίες αυτές δεν υφίστανται ιδιαίτερη επεξεργασία, η οποία θα μπορούσε να εγγυηθεί την εγκυρότητά τους. Είναι σύνηθες φαινόμενο, τα blogs να αναπαράγουν κατά λέξη τις ειδήσεις που δημοσιεύονται στον Τύπο, χωρίς καμία κριτική θεώρηση, καθώς ουσιαστικά ακολουθούν τη διαδικασία των «αντιγραφής – επικόλλησης», δηλαδή την ακριβή αναπαραγωγή ήδη δημοσιευμένου περιεχομένου. Πολλές φορές, μάλιστα, ο αναγνώστης θα συναντήσει τις ίδιες καταχωρίσεις σε πάρα πολλά blogs, χωρίς να αναγράφεται η πηγή προέλευσης.

Παράλληλα, δεν είναι λίγοι -τουναντίον μάλιστα- οι δημοσιογράφοι που αποδίδουν σημαντική θέση στα blogs διαβάζοντάς τα καθημερινά και αντλώντας από αυτά ειδήσεις, καθώς αποτελούν βασικό συντελεστή στη διάδοση της πληροφορίας. Γίνεται συνεπώς αντιληπτός ο διττός ρόλος των blogs: να διαχέουν την πληροφορία των παραδοσιακών ΜΜΕ στο κοινό και παράλληλα, να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ατζέντας της επικαιρότητας.

Δε χωρεί, λοιπόν, καμιά αμφιβολία ότι η σχέση μεταξύ των εν λόγω blogs και της δημοσιογραφίας είναι ιδιαίτερα στενή. Είναι πολλοί ανάμεσά μας αυτοί που θεωρούν ότι η κοινωνία βρίσκεται ένα βήμα πιο κοντά στην εποχή της «δημοσιογραφίας των πολιτών», και μάλιστα σε μία εποχή όπου τα σημαντικά γεγονότα θα δημοσιοποιούνται πρώτα από το Διαδίκτυο και μετά από τα παραδοσιακά Μέσα. Άλλοι, πάλι, δυσπιστούν για το κατά πόσο η ίδια η φύση των κοινωνικών μέσων θα επιτρέψει τελικά στον πολίτη να υποκαταστήσει τον δημοσιογράφο, αφού συχνά οι πρωτογενείς μαρτυρίες κυριολεκτικά χάνονται μέσα σε έναν ωκεανό από ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες. Επομένως, μπορεί οι εκτιμήσεις να διαφωνούν για το πώς θα είναι αυτό το τοπίο στο μέλλον, όλοι όμως συμφωνούν στο ότι αυτό που τελικά θα χαθεί είναι το μονοπώλιο της πληροφόρησης που κατείχαν τα ΜΜΕ μέχρι σήμερα. Τα παραδοσιακά μέσα, λοιπόν, δεν αποτελούν πλέον τους αποκλειστικούς πυλωρούς της ενημέρωσης.

Εν κατακλείδι, τα blogs δεν μπορούν να καταταγούν με βεβαιότητα στα ΜΜΕ, καθώς αποτελούν ουσιαστικά έναν τρόπο ανταλλαγής πληροφοριών και διάδρασης υπό μορφή συζήτησης. Αν η εξέλιξή τους θα συνεχίσει να είναι τόσο ραγδαία, ώστε να καταργήσουν την παραδοσιακή δημοσιογραφία ή αν θα καθιερωθούν ως ένα εναλλακτικό είδος δίπλα στην παραδοσιακή δημοσιογραφία, είναι κάτι που το μέλλον θα καταδείξει. Σαφώς, στην παρούσα χρονική στιγμή, υπάρχουν ενδείξεις προς μια αλλαγή, αλλά είναι αμφίβολο αν αυτή η μορφή κειμένων συνιστά δημοσιογραφία ή αν πρέπει να γίνει λόγος για κάτι εντελώς νέο ή έστω ένα υβρίδιο δημοσιογραφίας.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι η άνοδος των blogs θα σημάνει το τέλος της επαγγελματικής δημοσιογραφίας. Αντίθετα, στο νέο αυτό περιβάλλον, η παραδοσιακή δημοσιογραφία και η «δημοσιογραφία των πολιτών» συμβιώνουν.